ارگونومی به معنی قوانین کاری(قوانین شغلی) است. ارگونومی با توجه به دادههای علمی دربارهی انسان، به او در طراحی تجهیزات شغلی و تطابق هر چه بیشتر با محیط کاری کمک می‌کند. ارگونومی به انسان می‌آموزد با توجه به فیزیک بدن خود، چگونه با بیشترین پتانسیل در محیط شغلی فعالیت کند. در واقع ارگونومی مجموعهای از تجهیزات ارگونومیک، ابزار و شرایط محیطی مناسبی است، که متناسب با نیازها، ظرفیتها و توانمندیهای جسمی و روحی انسان طراحی میشود.
تعریف ارگونومی در محیط کار
ارگونومی در محیط کار، به معنی طراحی و فراهم کردن تجهیزات ارگونومیک، ابزار و فضایی است، که بیشترین سازگاری را با کارکنان داشته باشد. محصولات ارگونومیک به گونه‌ای طراحی میشود، که نیروی کار می‌تواند بیشترین ارتباط را با محیط کاری بگیرد. در چنین محیطی، شاغلین با کمترین فشار کاری، بیشترین بازدهی را دارند و آسیب‌های جسمی و روحی احتمالی برای ایشان به حداقل می‌رسد. در محیط کار ارگونومیک کارکنان از آسایش و آرامش روانی بیشتری برخوردار هستند. هنگامی که در طراحی تجهیزات و لوازم محل کار به راحتی و آسودگی هر چه بیشتر کارکنان توجه شود، ارگونومی در آن محیط رعایت شده است.
دلایل اهمیت ارگونومی در محیط کار
یکی از مهم‌ترین اهداف ارگونومی در محیط کار، حفظ سلامت جسمی و روحی نیروی انسانی است. اگر ارگونومی در محیط به خوبی رعایت شود، خبری از محیط کاری غیراستاندارد، آسیب‌های عضلانی و اسکلتی و خستگی نیست. نظم محیط، از اتلاف وقت جلوگیری کرده، استرس کاری کاهش می‌یابد. همه‌ی این عوامل در مجموع مانع از آسیب‌های فیزیکی و روانی مخربی میشود، که می‌تواند بر سلامت فرد اثرات نامطلوب بگذارد. از طرفی افزایش سلامت جسمی کارکنان، سبب کاهش هزینه‌های درمانی و انسانی سازمان‌ها میشود.
در سازمان‌هایی که قوانین ارگونومی رعایت میشود، کارکنان با آسودگی بیشتر، بهترین عملکرد را خواهند داشت. هرچه عملکرد کارکنان در محیط کاری بیشتر و بهتر باشد، موفقیت‌های فردی و گروهی بیشتری حاصل میشود، که در مقیاس بزرگتر سبب موفقیت کل مجموعه خواهد شد. هنگامی که کارفرما از ارگونومی در محیط کار پیروی کرده و هزینه کند، کارکنان با او و مجموعه ارتباط عمیق‌تری برقرار می‌کنند. همچنین با تعهد و مسئولیت‌پذیری بیشتری وظایف خود را انجام داده و به ترفیع و رشد کاری می‌اندیشند. این امر سبب میشود، کارها با سرعت و کیفیت بیشتری انجام شود.
با رعایت ارگونومی در محیط کار، شخص به سبب افزایش روحیه، با بیشترین پتانسیل خود فعالیت می‌کند. استفاده بهینه از پتانسیل، سبب دست‌یافتن به اهداف و موفقیت‌های فردی بسیاری شده که قطعا در زندگی شخصی افراد نیز تاثیرگذار خواهد بود. موفقیت و سلامت هر جامعه پیرو موفقیت و سلامت تک‌تک افراد آن جامعه است. با بررسی دقیق این چرخه، متوجه می‌شویم که ارگونومی در محیط کار، علاوه بر شخص به‌طور غیر‌مستقیم بر خانواده و نزدیکان او هم تاثیر می‌گذارد. بنابراین اگر تمامی سازمان‌ها، شرکت‌ها و… ملزم به پیروی از ارگونومی شوند، جامعه‌ای سالم‌تر با آسیب‌های اجتماعی بسیار کمتری را شاهد خواهیم بود.
چک لیست ارگونومی در محیط کار
چک لیست ارگونومی در محیط کار، بسته به نوع و شرایط آن شغل می‌تواند متفاوت باشد. بااین حال قوانین ارگونومی مشترکی وجود دارد که باید در تمامی مشاغل اعمال گردد.
محیط استاندارد و ارگونومیک: محیط استاندارد، شامل مساحت کافی محیط کار، هموار بودن مسیر تردد کارکنان، چیدمان منظم و رعایت فاصله‌ی اصولی میزها، دسترسی سریع به ابزار و وسایل مورد نیاز برای کارکنان، تهویه‌ی مناسب، سیستم سرمایشی و گرمایشی مناسب و قابل تنظیم، دسترسی به تنظیم نور محیط و… است.
میز: بسته به فعالیت کاری، ارتفاع و اندازه‌ی میز کار باید استاندارد و تابع ارگونومی باشد.
صندلی: صندلی از مهم‌ترین وسایلی است که در محیط کار باید به ارگونومیک بودن آن، توجه فراوان نشان داد. صندلی باید مناسب قوس ستون فقرات بوده و ارتفاع آن قابل تنظیم باشد.
زیرپایی(جاپایی) استاندارد: برای نشستن صحیح و مناسب فرم بدن روی صندلی، نیاز است کف پا کاملا روی زمین قرار بگیرد. بنابراین در هر محیط کاری لازم است چندین جاپایی وجود داشته باشد، تا کارکنان کوتاه قد بتوانند از آن استفاده کنند.
کامپیوتر: برای مشاغلی که کارکنان به مدت طولانی با کامپیوتر ارتباط دارند، نیاز است که همه‌ی متعلقات آن از قبیل اندازه‌ی صفحه‌ی نمایشگر، پایه‌ی نمایشگر، ماوس و کیبورد ارگونومیک باشند. همچنین در صورت استفاده از لپ‌تاپ، باید از پایه‌ی مخصوص برای آن استفاده شود، تا لپ‌تاپ ارتفاع و زاویه استاندارد با سر، دست‌ها و چشم‌ها داشته‌باشد.
پوشش و ابزار ایمن: در مشاغل پرخطر باید امنیت و سلامت کارکنان در اولویت باشد. پوشش مناسب، ابزار ایمن و دادن آموزش‌های مربوطه به کارکنان در چنین مشاغلی الزامیست.
استراحت دادن و نرمش بدن: در تمامی مشاغل، اختصاص دادن یک بازه‌ی زمانی برای استراحت به کارکنان ضروری است. می‌توان در این بازه‌ی زمانی با تحرک و انجام حرکات کششی، میزان فشار وارده به بدن را کاهش داد.
نشانه های نامناسب بودن ارگونومی در محیط کار
راحت نبودن در هنگام نشستن پشت میز.
دردهای شدید عضلانی و یا گرفتگی عضلات.
تغییر فرم بدن مثل قوز شدن کمر و شانه‌ها و یا گودی کمر.
درد در ناحیه‌ی کمر، گردن، شانه‌ها و مچ‌ها و یا تشدید دردهای خفیف گذشته.
کاهش دید در محیط کار که ناشی از نور نامناسب محیط است و باعث چشم‌درد و سردردهای شدید میشود.
افزایش استرس و اضطراب که ناشی از در دسترس نبودن وسایل مورد نیاز است.
خستگی، بی‌حوصلگی و احساس بی‌میلی و کاهش علاقه به محیط کار